Η Οδοντιατρική Υπολογιστική Τομογραφία Κωνικής Δέσμης (CBCT) αποτελεί σήμερα την πιο σύγχρονη απεικονιστική μέθοδο στην Οδοντιατρική Ακτινολογία και παρέχει τρισδιάστατες εικόνες των δομών των γνάθων και των δοντιών, με εξαιρετική ακρίβεια και λεπτομέρεια. Οι πληροφορίες που παρέχει αυτή η τεχνολογία αιχμής, λόγω της απεικόνισης της 3ης διάστασης (3D) αποτελούν ένα πολύτιμο βοήθημα για τον Οδοντίατρο, προκειμένου να παρέχει το καλύτερο δυνατό θεραπευτικό σχεδιασμό και κλινικό αποτέλεσμα.
Η τεχνική αυτή βασίζεται στην αρχή της “χαμηλής δόσης, κωνικής δέσμης, υπολογιστικής τομογραφίας” και είναι σχεδιασμένη για την απεικόνιση μόνο των σκληρών οστών του σπλαχνικού κρανίου.
Πρόκειται για μια πρόσφατη και πολύ εξελιγμένη τεχνολογία. Η ανακάλυψη της κωνικής δέσμης υπολογιστικού τομογράφου δημίουργησε μια επαναστατική τομή στην οδοντιατρική απεικόνιση, ανοίγοντας τον δρόμο για την εισαγωγή της τρίτης διάστασης στην ακτινογραφία και παράλληλα επέτρεψε την τρισδιάστατη καθοδήγηση στις επεμβατικές μεθόδους μέσω ειδικών λογισμικών προγραμμάτων από ηλεκτρονικό υπολογιστή. Η εμπορική παραγωγή της πρώτης σειράς οδοντιατρικών υπολογιστικών τομογράφων ξεκίνησε στην Ιταλία το 1999.
Συχνά, η CBCT αποκαλείται και “αξονική” ή “αξονική δοντιών” ωστόσο αυτός δεν είναι δόκιμος όρος.
Fun fact: Το 12ο μηχάνημα της σειράς του ’99 (με σειριακό αριθμό “12”) αγοράστηκε από την Οδοντιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, όπου λειτουργούσε έως το 2017 όταν και αποσύρθηκε για να μεταφερθεί στο Μουσείο της Σχολής.
Κλινικές Εφαρμογές
Αξιολόγηση του οστικού υποστρώματος της άνω και της κάτω γνάθου για την τοποθέτηση οστεοενσωματουμένων εμφυτευμάτων.
Κατά την προεγχειρητική εκτίμηση για τοποθέτηση εμφυτευμάτων, ο επεμβαίνων χρειάζεται πληροφορίες για την ποιότητα και τη ποσότητα του οστού στις συγκεκριμένες θέσεις. Οι πληροφορίες αυτές αφορούν τα μορφολογικά χαρακτηριστικά και την κλίση της φατνιακής ακρολοφίας καθώς και τους ανατομικούς και τυχόν παθολογικούς περιορισμούς της.
Συγκεκριμένα:
Το εύρος – ύψος και το σχήμα της ακρολοφίας
Την εντόπιση του εδάφους του ιγμορείου άντρου και του εδάφους της ρινός καθώς και τυχόν παθολογία τους.
Τη μορφολογία του τομικού πόρου
Εντόπιση κάτω φατνιακού πόρου και γενειακών τρημάτων.
Οστεοπορωτικές εξεργασίες
Διερεύνηση οστικών αλλοιώσεων
Το CBCT προσφέρει χρήσιμες πληροφορίες στην απεικόνιση των οστικών αλλοιώσεων των γνάθων και στις τρεις διαστάσεις του χώρου. Ειδικότερα μπορεί να εκτιμηθεί:
- Η έκταση, τα όρια και οι διαστάσεις τους
- Η σχέση τους ή η επέκτασή τους σε παρακείμενα ανατομικά μόρια (ρινική κοιλότητα, ιγμόρειο άντρο, πόρος κάτω φατνιακού νεύρου κ.λπ.)
- Η βλάβη που έχουν προκαλέσει στα παρακείμενα δόντια
- Η βλάβη που έχουν προκαλέσει στο σπογγώδες αλλά και στα συμπαγή πέταλα της γνάθου (διάτρηση, λέπτυνση, έκπτυξη)
- Το είδος της βλάβης (οστεολυτική, οστεοσκληρυντική, μεικτή)
Εντόπιση εγκλείστων ή/και υπεραρίθμων δοντιών
Σε κάποιες περιπτώσεις είναι αρκετά δύσκολο να καθοριστεί η ακριβής θέση των εγκλείστων ή/και υπεράριθμων δοντιών από την πανοραμική ή τις ενδοστοματικές ακτινογραφίες. Το CBCT διευκολύνει, σε πολύ μεγάλο βαθμό, την εντόπιση των έγκλειστων δοντιών, των ριζών τους και τις σχέσης τους με τα παρακείμενα δόντια και ανατομικές δομές, όπως ο τομικός πόρος, το ιγμόρειο άντρο και ο πόρος του κάτω φατνιακού νεύρου.
Με την 3D απεικόνιση δίνεται η δυνατότητα στον Ορθοδοντικό να έχει μια καλύτερη εικόνα για να σχεδιάσει και να εφαρμόσει το πιο ενδεδειγμένο σχέδιο θεραπείας για την κάθε περίπτωση.
Τα συχνότερα έγκλειστα δόντια είναι οι 3οι γομφίοι και οι κυνόδοντες. Το CBCT μπορεί να περιγράψει λεπτομερώς τη συσχέτιση μεταξύ των ριζών του εγκλείστου 3ου γομφίου με παρακείμενες ανατομικές δομές, και μάλιστα με μεγαλύτερη ακρίβεια από την πανοραμική, καθώς αποκαλύπτει και την παρειογλωσσική διάσταση, που δεν μπορεί να απεικονισθεί από την πανοραμική ακτινογραφία.
Απεικόνιση των Κροταφογναθικών Διαρθρώσεων (ΚΓΔ)
Η πληρέστερη ακτινογραφική απεικόνιση της ΚΓΔ γίνεται με τη χρήση CBCT καθώς η πανοραμική και οι υπόλοιπες δισδιάστατες διακρανιακές τεχνικές εμφανίζουν πολλές επιπροβολές και ασάφειες. Η απεικόνιση αυτή περιλαμβάνει τη μορφολογία και το σχήμα του κονδύλου και της κροταφικής γλήνης, καθώς και τη θέση του κονδύλου μέσα στη γλήνη, αλλά και το εύρος του διαρθρίου χώρου.
Είναι σημαντικό να τονισθεί ότι οι διαταραχές του διάρθριου δίσκου μπορούν να απεικονισθούν μόνο με τη χρήση MRI, που είναι και ο μόνος τρόπος να μελετηθεί άμεσα η θέση και η ακεραιότητα του δίσκου. Το CBCT μπορεί να απεικονίσει μόνο τις οστικές αλλοιώσεις που μπορεί να εμφανισθούν σε διαταραχές της ΚΓΔ.
Συνήθεις παθολογικές καταστάσεις της ΚΓΔ:
- Ενδοαρθρικές διαταραχές
- Αρθρίτιδες
- Αγκύλωση
- Εξάρθρημα-υπεξάρθρημα
- Νεοπλάσματα
- Κατάγματα
- Θυλακική χονδρωμάτωση
Απεικόνιση σχιστιών και γναθοπροσωπικών ανωμαλιών
Η συνδρομή του CBCT στις περιπτώσεις των σχιστιών είναι πολύ μεγάλη, καθώς απεικονίζονται με σαφήνεια τα όρια του υπάρχοντος οστικού υποστρώματος και η σχέση τους με τα παρακείμενα δόντια και τα ανατομικά μόρια.εικόνα 15, εικόνα 16 κάθετεςΤο CBCT σε αυτές τις περιπτώσεις, αποδεικνύεται χρήσιμο και προεγχειρητικά για τον επεμβαίνοντα Γναθοχειρουργό, αφού μπορεί να αποδοθεί σε τρισδιάστατο μοντέλο η μορφολογία του οστικού ελλείμματος και τα παρακείμενα δόντια, γεγονός που μπορεί να παίξει σπουδαίο ρόλο στον σχεδιασμό της επέμβασης και στο τελικό αποτέλεσμα. Το ίδιο ισχύει και για μια σειρά άλλων γναθοπροσωπικών ανωμαλιών (ασυμμετρίες, υπερτροφίες κ.λπ.) στις οποίες η 3η διάσταση προσφέρει σημαντικές πληροφορίες προεγχειρητικά αλλά και για την πρόβλεψη του τελικού αποτελέσματος.
Περιοδοντολογία
To CBCT μπορεί να εκτιμήσει την έκταση της οριζόντιας και γωνιώδους απώλειας οστού εκεί που δεν μπορεί να φανεί με τις δισδιάστατες απεικονιστικές τεχνικές (Πανοραμική ακτινογραφία, Fullmouth).
Ενδοδοντία
Η διάγνωση αρχόμενων ή πολύπλοκων περιακρορριζικών βλαβών, αλλά και των επιπλοκών που μπορεί να εμφανισθούν μετά το πέρας της ενδοδοντικής θεραπείας, αποτελούν συχνά ένα διαγνωστικό πρόβλημα. Επίσης, συχνά ανακύπτει το δίλημμα της επιλογής συντηρητικής ενδοδοντικής θεραπείας ή πιο επεμβατικών μεθόδων (πχ. ακρορριζεκτομή) για τη θεραπεία ενός δοντιού.
Οι δισδιάστατες τεχνικές (οπισθοφατνιακή, πανοραμική α/α) κάποιες φορές δεν μπορούν να αναδείξουν το πραγματικό μέγεθος ή ακόμη και την ύπαρξη μια βλάβης πολφικής αιτιολογίας.
Το CBCT υψηλής ανάλυσης και μικρού πεδίου μπορεί να προσφέρει το σημαντικό πλεονέκτημα της απεικόνισης της 3ης διάστασης, που στην Ενδοδοντία είναι αρκετές φορές πάρα πολύ χρήσιμο.
Ιδιαίτερα χρήσιμο φαίνεται να είναι το CBCT στην απεικόνιση της ανατομικής δομής των ριζικών σωλήνων, στη διερεύνηση καταγμάτων των δοντιών, στην απεικόνιση εξωτερικής αλλά και εσωτερικής απορρόφησης ριζών καθώς και των πολύπλοκων ενδο-πέριο βλαβών.
Ορθογναθική χειρουργική
Το CBCT με μεγάλο πεδίο απεικόνισης μπορεί να φανεί χρήσιμο σε πολύπλοκα ορθογναθικά περιστατικά προσφέροντας τη δυνατότητα Κεφαλομετρικής τρισδιάστατης ανάλυσης για προγραμματισμό Ορθογναθικής Χειρουργικής χωρίς όμως να υποκαθιστά την πλάγια κεφαλομετρική ακτινογραφία.
